Şiirde Ahenk Slaytı

Şiirde ahenk unsurları hakkında sunum. Vurgu 2.Tonlama 3.Ölçü 4.Uyak (Kafiye) 5.Redif 6.Aliterasyon 7.Asonans

Şiirde Ahenk konulu sunumu aşağıdan indirebilirsiniz. Sunum 42 slayttan oluşup oldukça ayrıntılı hazırlanmıştır. Günlerimi aldığını söylemeliyim. :) İçinde ahenk unsurları olan vurgu, tonlama, ölçü, kafiye, redif, aliterasyon ve asonans açıklamalı anlatılmış. Bolca soru ve etkinlikle işlenmiştir. Kullananların memnun kalacağına eminim. Sunum dosyasını aşağıdan indirebilirsiniz. Teşekkür etmek isterseniz :/ aşağıdan yorum bırakabilirsiniz. Kolay gelsin...

ŞİİRDE AHENK

Kelimelerin şiirde ses ve anlam bakımından etkileyici bir bütün oluşturmasıdır. Ahenk şiiri düzyazıdan ayırır.

•Ahenk şiiri düzyazıdan ayırır.

•Bir şiirde ahenk sağlamak için neler kullanılır? Yani ahenk unsurları nelerdir?

1.Vurgu

2.Tonlama

3.Ölçü

4.Uyak (Kafiye)

5.Redif

6.Aliterasyon

7.Asonans

1) Vurgu

Bir kelimede hecelerden birinin diğerlerine göre daha baskılı,daha kuvvetli söylenmesidir. Vurgu hem kelimenin anlamını güçlendiren hem de şiiri ahenkli kılan bir unsurdur. Vurgulama ve tonlama şiirin ahengini ve etki gücünü bir kat daha artırır.

Gök sarı toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı

Arkada zincirlenen Toros Dağları

2) Tonlama

Anlatılmak istenen duygu veya düşüncenin daha etkili ifade edilebilmesi için ses tonunu değiştirerek okumaya tonlama denir. Böylece acıma,üzüntü,özlem,hayranlık, sevgi gibi duygular belirginlik kazanır.

Bir sarsıntı... Uyandım uzun süren uykudan,

Geçiyordu araba yola benzer bir sudan.

3) Ölçü (Vezin)

Şiirde ahengi sağlamak, şiire belli bir düzen vermek için çeşitli ölçüler kullanılmıştır.

Şiirimizde iki ölçü çeşidi sıkça kullanılmıştır:

a.Hece Ölçüsü

b.Aruz Ölçüsü

a. Hece Ölçüsü

Şiirdeki tüm dizelerin hece sayısının eşit olması şeklinde yapılır.

Yaş-o-tuz-beş-yo-lun-ya-rı-sı-e-der 11

Dan-te-gi-bi-or-ta-sın-da-yız-öm-rün. 11

De-li-kan-lı-ça-ğı-mız-da-ki-cev-her, 11

Yal-var-mak-ya-kar-mak-na-fi-le-bu-gün, 11

Gö-zü-nün-ya-şı-na-bak-ma-dan-gi-der. 11

Soru: Aşağıdaki şiirde hangi ölçü kullanılmıştır?

Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı,

Bir dakika araba yerinde durakladı.

Neden sonra sarsıldı altımda demir yaylar, Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar...

b. Aruz Ölçüsü

Mısralardaki hecelerin ünlü veya ünsüz harfle bitmeleri temeline dayanan ölçüdür. Ünlüyle biten heceye açık, ünsüzle biten heceye kapalı hece adı verilir. Açık heceler (.), kapalı heceler (_) ile gösterilir.

4. Uyak (Kafiye)

Şiirde dize sonundaki ses benzerlikleridir.

Yanıp tutuşmadan aylarca yummadım gözümü,
Nücuma sor ki, bu kirpikler uyku görmüş mü?

Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk,
Soğuk bir mart sabahı.. Buz tutuyor her soluk

5. Redif

Mısra sonlarında bulunan ses, kelime ve ek tekrarlarına redif denir.

Sen miydin o afet ki dedim, bezm-i ezelde
Bir kanlı gül ağzında ve mey kasesi elde,
Bir sofrada içtik, ikimiz aynı emelde,
Karşımda uyanmış gibi bir baktı sarardı

Bizim elde bahar olur, yaz olur.
Göller dolu ördek olur, kaz olur.
Sevgi arasında yüz bin naz olur.
Suçumu bağışla, ben sana kurban.

AYNI ANLAMDA KULLANILAN KELİMELER DE REDİFTİR.

Soru
Aşağıdaki şiirdeki redifleri bulunuz?

Bu ıslıkla uzayan, dönen, kıvrılan yollar
Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar

Başını kaldırarak boşluğu dinliyordu.
Gökler bulutlanıyor, rüzgar serinliyordu.

Kafiye (Uyak) Şeması

Mısraların son seslerine bakılarak bir dörtlüğün kafiye düzeni çıkarılır. Birbiriyle kafiyeli olan dizeler aynı harfle gösterilir.

Kafiye (Uyak) Şeması Çeşitleri

1.Düz Kafiye

2.Çapraz Kafiye

3.Sarma Kafiye

1.Düz Kafiye: Kafiyeli kelimeler aaaa, aaab, aabb, aaba şekillerinden biriyle kafiyelenmişse düz kafiye denir.

İftardan önce gittim Atik-Valde semtine
Kaç defa geçtiğim bu sokaklar, bugün yine,
Sessizdiler, Fakat Ramazan maneviyyeti
Bir tatlı intizara çevirmiş sukuneti

2. Çapraz Kafiye:

Kafiyeli kelimeler abab şeklinde kafiyelenmişse çapraz kafiye denir.

Hayran olarak bakarsınız da
Hülyanızı fetheder bu hali
Beş yüz sene sonra karşınızda
İstanbul fethinin hayali

3. Sarma Kafiye:

Kafiyeli kelimeler abba şeklinde kafiyelenmişse sarma kafiye denir.

İhtiyar, elini bağrına soktu,
Dedi ki: "İstanbul muhasarası
Başlarken aldığım gaza yarası
İçinden çektiğim bu oktu.

Aşağıdaki şiirlerin uyak şemasını çıkarıp çeşidini bulun.

Aşağıdaki şiirlerin uyak şemasını çıkarınız.

Kafiye (Uyak) Çeşitleri

1.Yarım Kafiye

2.Tam Kafiye

3.Zengin Kafiye

4.Cinaslı Kafiye

1. Yarım Kafiye

Sadece bir sesin benzemesiyle oluşan kafiye çeşididir.

………….ak

………. dök

………..çek

Üstümüzden gelen boran kış gibi
Şahin pençesinde yavru kuş gibi
Seher sabahında rüya düş gibi
Çağırta bağırta aldı dert beni

öldürüp kanıma girme
Gayrılara gönül verme
Ela gözlerine siyah sürme
Çekme beni öldürsün

2. Tam Kafiye

İki sesin benzerliğiyle yapılan kafiyelerdir.

Çimenler üstünde üç beş damla kan

Gözünü nefretle kapatır ceylan

Çırpınır ağzında bir demek kekik

Kör avcı her şeye çekilmez tetik

Akşam lekesiz, saf, iyi bir güz gibi akşam

Ta karşı bayırlarda tutuşmuş iki üç çam

Zaptettiğin iklime havari gibi girdin

Dünyaya o gün sen medeni fethi getirdin

Gece oldu yandım

Tepeden tırnağa donandım

3. Zengin Kafiye

En az üç sesin benzerliğiyle yapılan kafiyedir.

Başında şakladıkça atlıların kırbacı

Anla ki her gün sana hız veriyor bir acı

Bir alem ki gökler boru içinde

Akıl olmazların zoru içinde

Üst üste sorular soru içinde

Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak

Eylülde melul oldu gönül soldu da lale

Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale

Açılmış ufuklar karşıda

Hayalin adım adım çarşıda

4. Cinaslı Kafiye

Sesteş kelimlerle yapılan kafiyedir. Aynı seslerden oluşan fakat farklı anlamlar taşıyan kelimelerle yapılır.

Kalem böyle çalınmıştır yazıma

Yazım kışa uymaz, kışım yazıma

DİKKAT: Redif aynı anlamlı kelimelerin tekrarıyla yapılır. Cinaslı kafiyede ise kelimelerin anlamı farklıdır.

Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç,
Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç.

Niçin kondun a bülbül,
Kapımdaki asmaya.
Ben yârimden vazgeçmem,
Götürseler asmaya.

Bir münasip dostum olsa sırrım açar idim
Harc edüp eldeki varım cümleden geçer idim
Tuti dilin agu verse nûş edip içer idim
Aşıklara ölüm gelmez tatlıdır ballar gibi

Yukarıdaki dörtlüğün uyağı, uyak örgüsü ve redifi sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) Yarım uyak, aaab, -idim B) Zengin uyak, abaa, -idim
C) Tam uyak, aaab, -ar idim D) Tam uyak, aaba, -idim
E) Yarım uyak, aaab, -ar idim

Bana nispet çıkmış yolun üstüne
Samur kürk giyinmiş alın üstün
Taramış saçların belin üstüne
Bir elma yanaklı sim gerdanlıdır

Yukarıdaki dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) 11'li hece ölçüsü kullanılmıştır.
B) Ulama yapılmıştır.
C) Redif kullanılmıştır.
D) Düz uyak örgüsü kullanılmıştır.
E) Zengin uyak kullanılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisinde redif kullanılmamıştır?

A) Düştüm ateşlere durmaz yanarım
İçip aşkın dolusundan kanarım

B) Ne yaman bahçeli güllü goncalı
Sinemi vurdu bir kirpiği kancalı

C) Gördü gözüm kabul ettim ölümü
Geldi geçti hiç sormadı halimi

D) Ne güzel yetmiş de dostumun bağı
El vurup gülleri dermenin çağı

E) Altı kardeş idik bindirdik ata

Kızılırmak' varınca oldu bir hata

Aşağıdaki dizelerin hangisinde farklı bir uyak kullanılmıştır?

A) Kurtlarla düşmüşüm dağa
Kurt sesim ulaşmaz çağa

B) Çınlasın çağrılarla çın çın da çın
Çağ yıkarmış kaçın bulutlar kaçın

C) Ağam oğlan beyim oğlan
Canım olsun sana kurban

D) Bize mesken oldu kahveler hanlar
Yarin meclisinde oturan canlar

E) Aşk ile kendime biçtim kefenim
Dolayıp boynuma taktım resenim

6. Aliterasyon

Şiirde aynı ünsüzlerin bir veya birkaç dizede tekrarlanmasıyla sağlanan uyuma aliterasyon denir.

“Mahmur mutlu mutluluğun tüm melekleri Mehtaba maviden menevişlerle yüksel”

Eylülde melul olduğu gönül soldu da lale
Bir kâküle meyletti gönül geldi bu hale

7. Asonans

Dizelerde aynı ünlü harflerin tekrarlanmasından oluşan ahenktir. Aliterasyona benzer ancak aliterasyonda tekrar edilenin sessiz harf olduğunu unutmayalım.

“Anlattı uzun uzun