KÖK NEDİR?

Bir sözcüğün anlamlı en küçük parçasıdır. Bir sözcüğü bulmak için aldığı bütün ekleri atmak gerekir.

ÖRNEK: akıllıca sözcüğünün kökünü bulalım:

akıllı-ca
akıl-lı
akıl köktür.
Ak-ıl şeklinde bölemem. Çünkü arada anlam bağı yoktur. Ak başka bir sözcüktür.

Çalışkan sözcüğünün kökünü bulalım:
Çalış-kan
Çalış- sözcüğün köküdür.
Çal-ış şeklinde bölemem.

KÖK ÇEŞİTLERİ

İSİM KÖKÜ
FİİL KÖKÜ
ORTAK KÖK
SESTEŞ KÖK
YANSIMA KÖK

İSİM KÖKÜ FİİL KÖKÜ

Eğer köke –mek, -mak mastar ekini getirebilirsem fiil kökü, getiremezsem isim köküdür.

ÖRN:

geliyorum..... kökü gel…… gel-mek olur. FİİL KÖKÜ
telefonlaştık... kökü telefon…telefon-mak olmaz. İSİM K.
masadan...kökü masa….masa-mak olmaz. İSİM KÖKÜ
taşınmak…kökü taşı….taşı-mak olur. FİİL KÖKÜ

ORTAK KÖK NEDİR?

Hem isim hem fiil kökü alarak kullanılan köklerdir. İsim ve fiil kökü olarak kullanılan kökler arasında anlam bağı vardır.

tat- hem isim hem fiil köküdür. «Yemeğin tadı» dersem isim kökü olur. «Yemekten tattım.» dersem fiil kökü olur.

eski-... hem isim hem fiil köküdür. «Eski elbise» dersem isim kökü olur. «Elbisem eskidi.» dersem fiil kökü olur.

boya-, barış-, savaş-, ekşi-, damla-, güreş-, yama-, yasa-…

gibi birçok örnek verilebilir.

SESTEŞ KÖK NEDİR?

Sesteş sözcüklerin köklerdir. İsim ve fiil kökü olarak kullanılan kökler arasında anlam bağı yoktur.

gül- hem isim hem fiil köküdür. «Gülün kokusu» dersem isim kökü olur. «Bize güldü.» dersem fiil kökü olur. Ancak iki kökün anlamları farklıdır.

at-... hem isim hem fiil köküdür. «Atı eğerledi.» dersem isim kökü olur. «Çöpe attı.» dersem fiil kökü olur. Ancak iki kökün anlamları farklıdır.

yan-, al-, yaz-, kır-, yol-, taş-, an- gibi birçok örnek verilebilir.

YANSIMA KÖK NEDİR?

Tabiat taklidi sesler olan yansımaları oluşturan köklerdir.

ÖRN:

fısıltı…….fıs
patırtı.......pat
tıkırtı…….tık
gürültü….gür
zırıltı……..zır
havlama..hav
tükürmek…tü

ÇIKMIŞ SORU-1: 2018 YGS

Gelecekteki bilişsel sistemlerin çevreyle (I) etkileşim hâlinde olması bekleniyor. Canlı organizmaların sinir sistemlerinden (II) esinlenerek geliştirilen bu mekanizmaların en önemli özelliği, klasik (III) işlemcilerin aksine hafıza ve işlemci birimlerinin bir arada olmasıdır. İnsan beynine benzer (IV) biçimde çalışan elektronik cihazlar henüz tasarlanmamış olsa da yakın zamanda bu konuda önemli gelişmeler (V) yaşanması bekleniyor.

Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangileri isim kökünden türemiştir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve V E)IV ve V

ÇIKMIŞ SORU-2: 2015 YGS

Altmış bin yıl önce Afrika’dan yola çıkan insanlar, durmadan ilerleyerek dünyanın dört bir yanına (I) yerleşmişlerdi. Bu (II) ilerleyişleri ve gittikleri mesafe; iklime, nüfus (III) baskılarına, tekne ve diğer teknolojik icatlara bağlıydı. (IV) Yolculuklarını (V) hızlandıran etkenler arasında elle tutulamayanlar da vardı: hayal gücü, adaptasyon ve bir sonraki tepenin ardında ne olduğuna dair merak.

Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisinin kökü ötekilerden farklıdır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.