Dosyamız, Ünlü Daralması ses olayını ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır. Sunumda ve ders notunda, Ünlü Daralması nedir, nasıl meydana gelir, hangi kelimelerde görülür, nasıl yazılır, ünlü daralması örnekler gibi konular incelenmektedir. Ayrıca, örnek kelimeler ve cümleler de verilerek konunun daha iyi anlaşılması sağlanmaktadır. Test sorularıyla konu iyice pekiştirilmektedir.
Ünlü daralması slayt ve PDF ders notu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan bilgisayarınıza indirebilirsiniz.
Ünlü Daralması Nedir?
Geniş ünlüler olan a ve e ile biten bir kelime –yor ekini aldığı zaman a ve e harfleri dar ünlüler olan ı,i,u,ü harflerinden birine dönüşür.
· Oyna-yor……………. oynuyor
· Sırala-yor……………..sıralıyor
· Ara-yor…………………arıyor
· Ele-yor………………….eliyor
· İncele-yor……………….inceliyor
Örnek:
· Okullar açılıyor ve dersler başlıyor.
· Açılıyor kelimesinde ünlü daralması yoktur.
· Ancak başlıyor kelimesinde ünlü daralması vardır.
Açıl-ı-yor: ı harfi yardımcı sestir. a’nın ı’ya dönüşme durumu yok.
Başla-yor: la ekindeki a daralıp ı’ya dönüşmüş.
Dikkat
De, ye, ne kelimelerinde bazı ekleri alınca daralma meydana gelir. Bu kelimelerde ünlü daralmasını bulmak zor olabilir.
· Diyecek……de-ecek Diyen……de-yen
· Diye……de-ye
· Yiyecek……ye-yecek
· Niye……ne-ye
Örnek:
Yemeği birlikte yiyelim, diyerek sözleştik.
· Yiyelim kelimesinde ünlü daralması vardır.
Ye-yelim: ye kökündeki e harfi –e ekini alınca i’ye dönüşmüş, yani daralmış. Ayrıca araya y kaynaştırma harfi girmiş.
· Diyerek kelimesinde ünlü daralması vardır.
De-yerek: de kelimesindeki e daralıp i’ye dönüşmüş. Ayrıca y kaynaştırma harfi almış.
Dikkat
Olumsuzluk ekinde (-me/-ma) bazen daralma olabilir.
· Gelmiyor……gelme-yor: -me ekindeki e, i’ye dönüşüp daralmış.
· Almıyorum……alma-yorum: -ma ekindeki a, ı’ya dönüşüp daralmış.
Dikkat
Bazen ünlü daralması olmayan yerde daralma uygulanarak yazım yanlışı yapılır.
· Gelecek kelimesi gelicek şeklinde yazılmaz.
· Bekliyecek: yanlış bekleyecek: Doğru
· Dinliyelim: yanlış dinleyelim: Doğru
· Bağışlıyamadı: yanlış Bağışlayamadı: Doğru
· Sevmiyeceğim: yanlış Sevmeyeceğim: Doğru
Ünlü Daralması Soruları
1. “Arkadaşlarını sevmiyor oluşuna bir yandan içerliyor, bir yandan da istemeye istemeye destekliyordum.” cümlesindeki ünlü daralması olan kelimeleri bulun.
ÇÖZÜM:
· Sevmiyor…sevme-yor
· İçerliyor…içerle-yor
· Destekliyordum…destekle-yordum
2. “Sokakta saatlerce oynuyor, ev halkı akşam yemeğini yiyene değin evin yolunu sormuyorduk bile.” cümlesindeki ünlü daralması olan kelimeleri bulun.
ÇÖZÜM:
· Oynuyor…oyna-yor
· Yiyene…ye-yene
· Sormuyorduk …Sorma-yorduk
3. “Cümleleri süslüyor diyorlar ama ben o cümleleri yaşıyorum. Bunu okunuyor olmaktan yapıyorum sanıyorlar.” cümlelerindeki ünlü daralması olan kelimeleri bulun.
ÇÖZÜM:
Süslüyor…süsle-yor
Diyorlar…de-yorlar
Yaşıyorum …Yaşa-yorum
Okunuyor, yapıyorum, sanıyorlar kelimelerinde daralma yoktur.
Ünlü Daralması Test Soruları
1. Aşağıdakilerin hangisinde "ünlü daralması" yoktur?
A) Senin gözlerinde ışıldıyor
Benim dilimin ucunda
B) Karşılıklı neler öğrenmedik sınıfta
Çevresini ölçtük dünyanın
C) Söylüyor ak gömlekli hekim
Yorulma yok çalışma yok
D) Bunalıyor, kaçıp gitmek istiyor
Yollar ya da anılar boyunca
E) İnsanlığın yükünü taşımıyorsan
Kendinden söz etme.
(I) Öyleyse gör ne halin varsa (II) diyeceğim ama dilim (III) varmıyor. Yavrum, ben kendi (IV) nefsime, işte geldim işte (V) gidiyorum. Aklım fikrim sende.
2. Parçada numaralanmış sözcüklerin hangi ikisinde "ünlü daralması" vardır?
A) I ve III B) II ve III C) II ve V D) I ve IV E) IV ve V
Dalga dalga hücum edip pişmanlıklar
Unutuşun o tunç kapısını zorlar
Ve ruh, atılan oklarla delik deşik;
İşte, doğduğun eski evdesin birden,
Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven,
Susmuş ninnilerle gıcırdıyor beşik
Ve cümle yitikler, mağluplar, mahzunlar...
3. Verilen dizelerde ünlü daralmasına uğramış kaç sözcük vardır?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
4. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü daralması yoktur?
A) Çocukluğunun geçtiği her yeri hatırlıyor.
B) Herkes yerini alıp sessiz olsun, film başlıyor.
C) Gözlerinden belli benden bir şey gizliyor.
D) Elindeki elmayı hiç vakit geçirmeden dişliyor.
E) Hiç bıkmadan her gün bana takılıyor.
5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “ünlü daralmasına örnek kullanım vardır?
A) Bize ne kara bir köpeğin ölümünden
B) Öyle sıkı germişiz ki iplerimizi, susarız
C) Susarız konuşacağımız vakte kadar
D) Biz konuşalım diye konuşur herkes
E) Şükür ki kulakları mühürlenmişlerden değiliz
TEST CEVAPLARI: 1-B, 2-B, 3-D, 4-E, 5-D
ÜNLÜ DARALMASI SLAYTI PDF DERS NOTU İNDİR
SES BİLGİSİ SLAYTINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ.
0 Yorumlar
Yorumlarınızı bekliyorum.