Ünlü Düşmesi Konu Anlatımı (PDF)

Ünlü Düşmesi

Ünlü Düşmesi ses olayı farklı yollarla yapılır:

(Ünlü Düşmesi PDF ders notunu ders anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz.)

1. İkinci hecesinde ı,i,u,ü bulunan iki heceli bazı sözcüklerden sonra ünlü ile başlayan bir ek getirildiği zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı,i,u,ü düşer.

akıl-ım…… aklım fikir-i…… fikrim

omuz-um…… omzum burun-u….. burnu

resim-e….. resme şekil-imiz….şeklimiz

ağız-ım….. ağzım devir-imizde….. devrimizde

2. İkinci hecesinde ı,i,u,ü bulunan iki heceli bazı sözcükler olmak, etmek kelimeleriyle birleşik fiil oluşturduğu zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı,i,u,ü düşer.

devir etmek……. devretmek kayıt etmek…… kaydetmek kahır olmak…. kahrolmak

kayıp olmak….. kaybolmak sabır etmek….. sabretmek zehir etmek…… zehretmek

3. Bazı isimlerden kelime türetilirken ünlü düşmesi gerçekleşir.

kıvır-ım….. kıvrım çevir-e…. çevre beniz-e-mek…. benzemek ayır-ıntı…. ayrıntı

uyu-ku…. uyku sarı-ar…. sararmak içeri-le…. içerlemek yumurta-la…. yumurtlamak

koku-la…. koklamak sızı-la…. sızlamak yalın-ız… yalnız yanıl-ış…. yanlış

kavuş-ak…. kavşak sıyır-ıl…. sıyrılmak oyun-a…. oynamak öğren-ici… öğrenci

4. Bazı birleşik kelimeler birleşirken de ünlü düşmesi meydana gelmiştir.

ne+asıl… nasıl ne+için…. niçin kayın+ana…. kaynana kahve+altı…. kahvaltı

Cuma+ertesi…. cumartesi Pazar+ertesi…. pazartesi bu+arada…. burada

şu+arada…. şurada o+arada…. orada sütlü+aş…. sütlaç

Ek-fiilde ve ile kelimesinin birleşmesinde de ünlü düşmesi vardır.

gelmiş-idi… gelmişti öğrenci-idi… öğrenciydi biliyor-imiş… biliyormuş

zengin-imiş… zenginmiş okuyacak-ise… okuyacaksa

benim-ile… benimle ailesi-ile… ailesiyle

Not: İkilemelerde ünlü düşmesi uygulanmaz.

omuz omuza devirden devire ağız ağıza burun buruna, koyun koyuna, nesilden nesile, oğuldan oğula, şehirden şehire

Not: Özel isimlerde de ünlü düşmesi uygulanmaz.

Örnek: Ömür’ün kardeşi Gönül’ün bir oğlu olmuş.

Yanlış yazılarak ünlü düşmesi uygulanan bazı kelimelerde ünlü düşmesi uygulanmaz.

avuç-unu… avucunu hatır-ı…. hatırı duyuruldu buyurun

Hece ölçüsüyle yazılan şiirlerde şair bazen hece sayısını ayarlamak için ünlü düşmesi yapar.

Güzelliğin on par’etmez. (para etmez) Karac'oğlan der ki yol büke büke (Karacaoğlan)

Ünlü Düşmesi Test Soruları

(I) Çevresi büyük bir piknik alanı olarak düzenlenip halka açılan Mogan Gölü’nün kuşların kuluçka ve yavrulamasına (II) ayrılan doğal park (III) kısmında (IV) kıvrımlı ahşap yayla (V) yolları ve kuş gözlemevleri yapılmış.
1. Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? (2016)
A)I. B)II. C)III. D)IV. E)V

Ben, sisi zihnin bazı hâllerine (I) benzetirim. Sis içindeyken sanki başka bir dünyada, başka bir nizam içinde (II) oynayan muhayyilem, beni daima şaşırtır. Kimi zaman temel karakterler üzerinde kalıp (III) ayrıntılardan uzaklaşmanın mutluluğunu yaşarım. Kimi zaman da zihnim ayrıntılara dalıp (IV) çevreyi kolaçan etmeye başlar. Birkaç gündür İstanbul’un üstünü bütünüyle örten sis de zihnim gibi oyunlar oynuyor ve görülen, (V) işitilen her şeyi farklı bir şekle sokuyor.
2.Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? (2018)
A)I. B)II. C)III. D)IV. E)V