İsim Tamlaması (Slayt - PDF Ders Notu)

İsim tamlamaları konulu ders notu ve 24 slayttan oluşan İsim Tamlamaları sunumunu bu yazımızda bulabilirsiniz. İsim tamlamaları sunumunun ve ders notunun içinde test sorularına ve isim tamlamalarını metinde bulmaya yönelik etkinliklere de yer verdim. İsim tamlaması nedir, isim tamlamasına bolca örnekler, isim tamlamalarının çeşitleri, isim tamlamalarının özellikleri, isim tamlamaları etkinlikleri ve bolca test sorularını aşağıdaki ders anlatımında ve isim tamlamaları konulu sunumda bulabilirsiniz.

İsim tamlamaları slaytını ve İsim tamlamaları PDF ders notunu yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz.

İSİM TAMLAMASI NEDİR?

İki veya daha fazla ismin bir araya gelerek bir varlığı ya da kavramı anlattığı kelime gruplarıdır.

ÖRN: Kitabın sonu
           ÖRN: Arabanın fiyatını duyan alıcının gözleri fal taşı gibi açıldı.
           ÖRN: Dışarı çıkınca ışığın parlaklığı gözümü aldı.
            ÖRN: Gün sonunda yazarın fikirleri tamamen değişmişti.

Tamlama ekleri şahıslara göre değişebilir:

  Ben-im kitabım
            Senin kitab-ın
            O-n-un kitab-ı
            Biz-im kitab-ımız
            Siz-in kitab-ınız
            O-n-lar-ın kitap-ları

ÖRN: Okulun problemleriyle onların eksikleri örtüşüyor
ÖRN: Benim sözüm adam sözüdür, senin aklın buna ermez.

İsim tamlamaları üçe ayrılır:

1. Belirtili İsim Tamlaması
2. Belirtisiz İsim Tamlaması
3. Zincirleme İsim Tamlaması

1. Belirtili İsim Tamlaması:

Tamlayan ve tamlananın ikisinin birden tamlama eklerini aldığı tamlamalardır.

ÖRN: Kedinin annesi, yavru kediyi yine kabul etmedi.
ÖRN: Yılların yıpratıcılığı adamın sağlığını iyiden iyiye bozmuştu.
ÖRN: Dün tarihçinin yokluğu bütün dershaneyi etkilemişti.

2. Belirtisiz İsim Tamlaması:

Tamlayanın ek almadığı, tamlananın ek aldığı isim tamlamalarıdır.

ÖRN: Ders kitabı
ÖRN: Yemek masasından kalkmadan baba fırçası yemek yazara ağır gelmişti.
ÖRN: Yol üzeri kime rastlasa ondan bir eski dost gibi hayat tavsiyesi isterdi.
ÖRN: Geçen yıl zorluklar ve umutsuzluklar yılı oldu, 2025 yılı size mutluluklar yılı olsun.

3. Zincirleme İsim Tamlaması:

Üç ya da daha fazla isimden oluşan isim tamlamalarıdır.

ÖRN: Çiçeğin yaprağının rengi
ÖRN: Sergide resim sanatının incelikleri katılımcıları büyüledi.
ÖRN: Çocuğun dayanılmaz soruları diğerlerinin hassas psikolojisini etkiliyordu. (Zincirleme isim tamlaması yoktur.)
ÖRN: Evin bahçe düzenlemesi, mimarın meslek tecrübesini yansıtmakta.
ÖRN: Çaresiz çocukların umutsuz bekleyişi yine hüzünle bitti. (Zincirleme isim tamlaması yoktur.)

SORU-1:

(1) Bu şairimiz, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının şair, hikâyeci, romancı, edebiyat tarihçisi ve denemecisidir. (II) O, geniş yelpazede eserler vermiş bir sanatçıdır. (III) Şüphesiz onun en bariz vasfı, kendisinin de kabul ettiği gibi şair olmasıdır. (IV) Usta sanatçının şiirleri sayıca azdır. (V) Bununla birlikte bu şiirlerin devrinin en güzel şiirlerinden olduğu gerçeği eleştirmenlerce belirtilmiştir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ad takımı yoktur?

A) V B) III C) I D) II E) IV

SORU-2:

Bugün(I) sanat meseleleriyle yakından alâkadar olmuş bir zekâ(II) için artık münakaşasına olanak görülmeyen(III) hakikatlerden biri de şiirin(IV) her türlü menfaat endişesinden uzak ve gayesini yalnız kendinde bulan bir mükemmeliyet olmasıdır.(V)

Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangisi ad tamlamasının tamlayanıdır?

A) V B) III C) I D) II E) IV

İsim Tamlamalarının Özellikleri

1. Tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.

ÖRN: Şarkısını söyledik yıllar yılı baharın
ÖRN: Piyasaya söylentisi bile yetmişti değişikliğin

2. Tamlayan ya da tamlanan bir zamir olabilir.

ÖRN: Birimizin derdi, hepimizin derdi sayılırdı.
ÖRN: Sınavda soruların birçoğunu yapamayan öğrencilerin hepsi etüde katılacak.
ÖRN: Bunların hiçbiri mazeret sayılmaz, kimin nesi olursan ol, seni kovacağım.

SORU-3:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş bir isim tamlaması kullanılmıştır?

A) Parmaklarının ucu dikenli tellere ha değdi ha değecek.
B) Hayallerin göz pınarlarında donup kalır.
C) Birkaç kulaç ötedeki bir tahta parçasını tutamazsın.
D) Duymak ama anlatamamak, çemberini kıramamak kelimelerin, ne acıdır.
E) Ve deler sevgi dolu yüreğini, sevgi bilmeyen bir kurşun.

SORU-4:

Tamlayanı kişi zamirinden oluşan isim tamlamalarında kimi zaman tamlanana getirilen iyelik eki düşer.

Aşağıdakilerin hepsinde bu açıklamaya uygun bir kullanım vardır?

A) Çocukluk yıllarımızda burası eski bir demirci dükkânıydı.
B) Bazı meslekler geçen zamana direnemeyip eskiyor.
C) Düşünceleriniz bazen sizin dışınızda da gelişir.
D) Herkes, kendi hatasını düzeltirse hoşgörü ortamı sağlanacaktır.
E) Sanayileşme ve betonlaşma artık bizim köye bile gelmiş.

3. Bir tamlanan birden fazla tamlayan alabilir.

ÖRN: Ülkenin, şehrin ve ailemizin sana ihtiyacı var.
ÖRN: Sana yine çağların ve tarihin tanıklığından bahsedeceğim.

4. Bir tamlayan birden çok tamlanan alabilir.

ÖRN: Uçağın motoru, kanatları ve pervanesi kontrol edildi.
ÖRN: Yazdığı şiirin dili, tarzı yahut biçemi şairin adına, kimliğine göre değişecektir.

SORU-5:

İsim tamlamalarında tamlayan görevindeki sözcük birden çok tamlanan için ortak kullanılabilir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örneklendiren bir kullanım vardır?
A) Çaresizliğin, ümitsizliğin türküsü çalınıyor plakta.
B) Türkülerin en içlisi en hüzünlüsü bizim aşkımızdır.
C) Delicesine sarhoş olmak en güzel tarafı imkânsızlığın.
D) Neşeli, sağlıklı her insanda da bu hastalık görülebilir.
E) Ümitlerimiz fırtınalı denizlerin ortasında bir hurda teknedir şimdi.

5. Tamlayanla tamlanan arasına farklı türde kelimeler girebilir.

ÖRN: Kültürün oldukça derinlere inen kökleri, bu fırtınanın zayıf rüzgârlarından etkilenir sanma.
ÖRN: Göklerin sarsılmaz kartalları; savaşın yenilgi nedir bilmeyen kahramanları, barışın gözünü kırpmayan teminatları onlardır.

6. Tamlayan düşebilir.

ÖRN: Çocuğun korkusu, sınavın sonuna kadar dinmedi.
ÖRN: Korkusu, sonuna kadar dinmedi.
ÖRN: Elim, ayağım yerine geçen babası emekli olunca oğlu yerine geçti.

ETKİNLİK-1: Aşağıdaki metindeki isim tamlamalarını bulun.

Parlak mor çizgileriyle bir masal kitabına aitmiş gibi görünen bir balık türü; Tanzanya açıklarında, Hint Okyanusu’nun 80 metre derinliklerinde keşfedildi. Araştırmacılar balığın göz alıcı renklerini, Kara Panter’in ülkesi olan Wakanda halkının geleneksel elbiseleriyle ilişkilendiriyor.

7. Tamlanan eki düşebilir.

ÖRN: Bizim damat, eşi konusunda çok hassastır.
ÖRN: Bu sıkıntıyı bizim başımıza açan senin doktordur.

8. Tamlayan cümle halinde olabilir.

ÖRN: Kitabım yok mazeretini kabul etmeyeceğim.
ÖRN: Acemi şoför karşıya geçilmez tabelasına çarpmış.

ETKİNLİK-2: Aşağıdaki metindeki isim tamlamalarını bulun.

“Yazdıkların kime hitap ediyor?” sorusuna verilmiş net bir cevabım yok. Bir iyelik ekiyle “okurlarım” demeyi de doğrusu beni hiç okumamış olanlara bir saygısızlık olarak değerlendiriyorum. Ancak yine de boşluğa yazdığımı söyleyemiyorum.

9. Tamlayan eki yerine çıkma hal eki –den/-dan kullanılabilir.

ÖRN: Takma isim kullanan yazarı, cümlelerinden biri ele vermişti.
ÖRN: Kardeşlerden sonuncusu, bütün aileyi perişan etti.

SORU-6:

Bazı isim tamlamalarında “-den" durum eki, "-in" tamlayan ekinin görevini üstlenir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek vardır?
A) Evdeki sandalyelerden birkaçı kırıldı diye üzülüyordu.
B) Senin bu çalışmalarını herkes gönülden alkışlıyor.
C) Baş tacı ettiğin insanlardan yardım alabildin mi?
D) Balkondan düşen saksı, benim için çok değerliydi.
E) Bilgiden yoksun insanları eğitmeyi amaç edinmişti.

DOĞRU – YANLIŞ

1. ( ) “Titrek bir damladır aksi, sevincin/Yüzünün sararmış yapraklarında” Tamlayanı ile tamlananı arasına sıfat girmiş isim tamlaması kullanılmıştır.
2. ( ) “Buğulandıkça yüzü her aynanın/ Beyaz dokusunda bu saf rüyanın” Tamlayanı ile tamlananı yer değiştirmiş isim tamlamaları kullanılmıştır.
3. ( ) “Ne kadar güzelsin Elif, dağın kızı/ Derin ıssızlığın kokusuz çiçeği” İkinci dize tümüyle zincirleme isim tamlamasıdır.
4. ( ) “Bu vatan toprağın kara bağrında/ Sıra dağlar gibi duranlarındır” “Kara” sözcüğü, zincirleme isim tamlamasında tamlananın sıfatı olarak kullanılmıştır.
5. ( ) “Çıksam şu dağların yücelerine/ Eş olsam gurbetin gecelerine” Birden çok belirtisiz isim tamlaması kullanılmıştır.
6. ( ) “Her taşı yakut olan bu vatan/ Can verme sırrına erenlerindir” Birden çok sıfat tamlaması kullanılmıştır.
7. ( ) “Tarihin dilinden düşmez bu destan/ Nehirler gazidir, dağlar kahraman” Hem sıfat hem de isim tamlaması kullanılmıştır.
8. ( ) “Gökyüzünün başka rengi de varmış/ Geç fark ettim taşın sert olduğunu” İlk dizede zincirleme isim tamlaması kullanılmıştır.
9. ( ) “Yolumun karanlığa saplanan noktasında/ Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum” İlk dizede tamlayan bir sıfat grubu tarafından nitelenmiştir.

SORU-7

(I) Mehmet Fuat, belli ilkelerine karşın sevgiyle yaklaşıyor konularına. (II) Bir eksikliği, bir yanlışlığı düzeltmek isterken bile kırıcı olmamaya çalışıyor. (III) Ama hakkı yenmiş bir olaya, bir kitaba değinirken eleştirmenliğe yalınkılıç soyunuyor. (IV)Dergileri eleştirirken de, "Ben bütün suçu, dergilerimizin biçiminde buluyorum." diyor. (V) Mehmet Fuat'ın bu düşünceleri, her olaya sınırlı bir açıdan bakma alışkanlığındandır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde isim tamlaması vardır?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) IV ve V E) I ve V

SORU-8

Şu sılanın ufak tefek yolları
Ağrıdan sızıdan tutmaz elleri
Tepeden tırnağa şiir gülleri
Yiğidim aslanım burda yatıyor
Yukarıdaki dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Belirtisiz isim tamlaması
B) Tamlayanı düşmüş isim tamlaması
C) Zincirleme isim tamlaması
D) Belirtili isim tamlaması
E) Tamlayanı ve tamlananı sıfat almış isim tamlaması

Cevap Anahtarı: 1D 2E 3D 4E 5A 6A 7D 8C

Etkinlik-1 Cevapları: masal kitabı, balık türü, Tanzanya açıkları, Hint Okyanusu’nun derinlikleri, balığın renklerini, Kara Panter’in ülkesi, Wakanda halkının elbiseleri

Etkinlik-2 Cevapları: “Yazdıkların kime hitap ediyor?” sorusu